طرح و ساخت پرسا

​

شناخت كامل آتش‌ سوزي و پيشگيري از آن
مقدمه اطفاء حريق
اطفاء حريق: آتش را يكي از چهار عنصر اصلي تشكيل‌ دهنده جهان مي‌ دانستند.

در ايران آتش را بسيار محترم مي‌ داشتند و از اين رو عده‌ اي به اشتباه زرتشتيان را آتش پرست مي ناميدند.

به جز ايرانيان و زرتشتيان پيروان آيين‌ هاي ديگر هم كمابيش براي اين عنصر ارزش قائل اند، چنانكه پيروان بودا آتش را هرگز با فوت كردن خاموش نمي‌ كنند.

برابر عربي آتش، «نار» و 145 بار در قرآن آمده است.

واژه آتش در زبان پهلوي آتخش و در زبان اوستايي٬ آترش (ātarš) است.

اين واژه برگرفته از واژه اوستايي آتَر (ātar) است. اين واژه در پارسي ميانه آتُر (ĀDUR يا ādar) و در فارسي امروزي آذر است.

آتش را در فارسي امروزي و در لهجه‌ هاي گوناگون به شكل‌ هاي آتش، آتيش، تش، آذيش، آذر، آگِر، آيِر و... مي‌ گويند.

آتيش كه تلفظ آتش در لهجه تهراني و برخي لهجه‌ هاي ديگر است نيز در زبان پهلوي آديشت يا آتيشت و پس‌ تر در فارسي دري آذيش بوده‌ است.

تسلط بر آتش يكي از نقاط عطف زندگي انسان بود كه به مجموعه‌ اي از تحولات انقلابي در زندگي آنان و تمايز آن‌ ها از ديگر انسان‌ سايان منجر شد.

ساخت آتش به منظور گرما، پخت غذا و حفاظت و روشن كردن كوره هاي صنعت صورت گرفت.

پخت غذا باعث شد تا هضم و جويدن غذاها ساده‌ تر شده و مقدار انرژي قابل دريافت از مواد غذايي افزايش بيابد.

كه خود ميزان زماني را كه انسان صرف پيدا كردن غذا مي‌ كرد، كاهش مي‌ داد.

آتش در پيشرفت تمدن بشر نقش مؤثري داشته و در تهيه غذا، پوشاك، ‌حمل و نقل، ‌ضد عفوني كردن و ساختن تجهيزات به بشر كمك هاي فراواني كرده است.

البته نبايد فراموش كرد كه آتش همان اندازه كه مي‌ تواند براي انسان مفيد باشد.

اگر درست به‌ كار گرفته نشود و قابل مهار نباشد، ‌بزرگترين و خطرناك ترين وسيله‌ نابودي موجودات است.

در خصوص كشف آتش، حدس زده مي‌ شود آتش‌ هاي اوليه به وسيله طبيعت ايجاد شده باشند.

به عنوان مثال آتش‌ هاي ايجاد شده به‌ وسيله رعد و برق، مواد مذاب آتش فشان ها يا اشعه سوزان خورشيد را مي‌ توان بيان كرد.

به همين دليل در وحله‌ اول بشر از آتش ترسيده و پرستش آتش از همين جا منشأ گرفته است.

در گذشته آتش سوزي هاي بزرگي در دنيا اتفاق افتاده كه تلفات زيادي در بر داشته است.

به طور مثال در سال 1750 ده هزار خانه در شهر قسطنطنيه در آتش سوخت در مسكو در سال 1756 پانزده هزار خانه و در نيويورك در سال 1835 كليه خانه هاي واقع در 13 هكتار زمين در آتش سوخت.

در سال 1996 در انگلستان بيش از 532000 فقره آتش سوزي ثبت گرديد.

كه يك سوم آن در محيط كار اتفاق افتاده است كه باعث بيش از 600 مورد مرگ و 16000 جراحت به افراد شده است.

در ايران آتش سوزي جلفا در سال 1355 در آن زمان يك ميليارد تومان خسارت بر جاي گذاشت.

طبق بررسي هاي انجام شده در هر سال بين 60 تا 90 مورد آتش سوزي به ازاي هر يكصد هزار نفر جمعيت در شهر هاي كشور رخ مي‌‌دهد.

كه بسياري از آنها مربوط به محيط كار است .

آتش‌ سوزي از حوادثي است كه هر لحظه ممكن است در هر مكان و براي هر كسي اتفاق بيفتد و بر اثر آن خسارت‌ هاي جاني و مالي جبران‌ ناپذيري وارد شود.

از اين رو همه‌ افراد به ويژه كودكان، ‌سالمندان و همه مكان‌ هاي پرخطر نظير منازل، دفاتر كار، مدارس، بيمارستان‌ ها، كارخانجات در معرض اين خطر خانمان و جان‌ سوز قرار دارند.

آمار هايي كه در جهان انتشار مي‌ يابد، ‌معرف خسارات عظيم و تلفات نسبتاً‌ زياد ناشي از آتش‌ سوزي است.

دانش و اطلاعات مربوط به آتش و شناخت راه‌ هاي پيشگيري و كنترل آن، از ضروريات زندگي سالم محسوب مي‌ شود.

نتايج بررسي‌ ها نشان مي‌ دهند نزديك به 75 درصد آتش سوزي‌ ها، قابل پيش‌ بيني و پيشگيري هستند.

و مهم اين است كه براي 25 درصد ديگر حريق‌ هاي غير قابل پيش‌ بيني، تمهيدات مناسب نظير طراحي و نصب سيستم‌ هاي اعلام و اطفاء حريق و نيز آموزش‌ هاي مستمر افراد در نظر گرفته شود.

اگر تصور شود كه با بيمه كردن مؤسسات و سازمان‌ ها مي‌ توان خسارت‌ هاي ناشي از آتش‌ سوزي را جبران كرد، ‌به خطا رفته‌ ايم.

چرا كه جبران تلفات جاني و جنبه‌ هاي رواني ناشي از آن بسيار سخت است.

بعضي افراد نيز به دليل اين‌ كه تاكنون گرفتار آتش‌ سوزي نشده‌ اند، دچار سهل‌ انگاري در بالا بودن ميزان ريسك اين خطر مي‌ شوند.

كارشناسان معتقدند كه حريق هاي بزرگ معمولا براي اولين بار و بدون پيش آگهي ملموسي براي ساكنين و شاغلين رخ مي دهد .

آتش و آتش سوزي دو موضوع كاملا متفاوت از هم هستند آتش يك فعل خواسته و كنترل شده است كه براي ما داراي فوايد زيادي است.

در صورتي كه آتش سوزي يك عمل ناخواسته است كه زندگي را به كام آدمي تلخ مي كند.

هدف از اين سلسله مباحث آشنايي نسبي شما با ايمني جهت كاهش حريق و شناخت انواع آتش و نحوه مقابله با هر كدام است.

كه بعد از آن با آشنايي كامل به مباني آتش و حفظ خونسردي شروع به اطفاء حريق نماييم.

خطرات آتش (اطفاء حريق):
تاثيرات آتش در جامعه

خسارات اساسي به ساختمان ها
از دست دادن – اقتصاد ، اعتبار، تسهيلات، از دست دادن كار
تاثيرات آتش در محيط زيست

آلودگي – آب ، هوا، خاك، گياهان و جانوران
تاثيرات آتش سوزي در زندگي بشر

جراحات جسمي براي مثال سوختگي ها، استنشاق دود
تاثيرات رواني شامل ضربه روحي و بيماري عصبي
نبود بيمه توانگر باعث از دست دادن معيشت‌‌، كار‌‌ و استرس نسبي مي‌‌شود.
مرگ افراد
آتش عبارت از يك سري عمليات شيميايي و اكسيداسيون سريع حرارت‌‌زاي مواد قابل اشتعال است.

عوامل ايجاد كننده حريق
پديده‌‌هاي طبيعي ( رعد و برق)
خطاهاي انساني ( كبريت و ته سيگار)
نواقص فني(سيم‌‌كشي‌‌ها و وسايل برقي)
آتش‌‌سوزي عمدي (خودكشي، كينه‌‌ توزي و پوشش جرم)
همانطور كه از تعريف آتش بر مي آيد براي ايجاد آتش‌ سوزي سه عامل دخالت دارند كه اصطلاحاً‌ به آن‌ ها مثلث حريق گفته مي شود.

مواد قابل اشتعال، حرارت و اكسيژن سه ضلع اين مثلث را تشكيل مي‌ دهند.

مواد قابل اشتعال طيف وسيعي را شامل مي‌ شوند.

و از كاغذ و‌ پارچه گرفته تا مايعاتي مانند نفت، بنزين، روغن‌ ها و نيز انواع گازهاي قابل اشتعال و انفجار را در بر مي‌ گيرند.

براي شروع هر آتش نياز به مقدار كافي از حرارت است ميزان اين حرارت در مواد مختلف فرق مي كند, حتي بعضي مواد داراي خاصيت خود به خود سوزي هستند مثلا فسفر سفيد كه در آب نگهداري مي شود در هواي آزاد آتش مي گيرد.

اكسيژن نيز كه به ميزان كافي در هوا وجود دارد براي هر حريقي يك امر اجتناب ناپذير است, آتش هنگامي به وجود خواهد آمد كه اين سه عامل در كنار هم قرار گيرند و هر گاه يكي از اين عوامل از صحنه دور شوند در واقع هر گاه  اين ارتباط سه گانه قطع شود آتش خاموش خواهد شد.

شكل صفحه بعد در درك بهتر اين مفاهيم به شما كمك خواهند كرد.

هر آتشي كه ايجاد مي شود يك سري مواد و محصولات نيز ايجاد مي كند كه عبارتند از گازها و بخارات مختلف كه ممكن است سمي و يا غير سمي باشند.

و ذرات كه دود و دوده جزء اين دسته اند و شعله كه قسمت قابل رويت آتش است و در نهايت گرما يا كالري كه از مهمترين و فراوان ترين محصولات حريق است.

مثلث حريق:

اكسيژن – حرارت – مواد قابل اشتعال

گاز هاي تشكيل دهنده هوا: 

نيتروژن78 درصد - اكسيژن 21 درصد – يك درصد گازهاي ديگر

محصولات حريق:

گازها و بخارات حاصل از حريق- ذرات -شعله –گرما (انرژي)

​

 اين دياگرام به مثلث آتش معروف شده است. بيرون كشيدن هر كدام از عناصر تشكيل دهنده آتش برابر است با خاموش شدن آتش. شروع يك آتش با 3 عنصر : سوخت ، اكسيژن و حرارت ميباشد.
امروزه عامل چهارمي نيز در بحث ماهيت آتش براي ايجاد حريق معلوم گرديده است كه به آن واكنشهاي زنجيره اي مي گويند.

اين زنجيره در تغيير حالت ماده و تركيب مكرر با اكسيژن حاصل مي گردد و تداوم آتش وابسته به آن نيز است .

براي پيشگيري از آتش‌ سوزي  و مهار آن در زمان وقوع، وظيفه همه‌ ما است كه اطلاعاتي در خصوص شناخت آتش، نحوه‌ وقوع و نيز استفاده از تجهيزات اطفا و مهارت كاربرد آن‌ ها را كسب كرده باشيم.

پروسه‌ سوختن يك جسم زماني شروع مي‌ شود كه در حضور اكسيژن، درجه حرارت بر حسب نوع ماده به ميزان كفايت برسد (‌درجه اشتعال مواد).

در عمل سوختن، ‌اكسيژن مورد نياز از هوا تأمين مي‌ شود.

هرچه سطح جسم قابل سوختن، تماس بيشتري با هوا داشته باشد، عمل سوختن آسان‌ تر و سريع‌ تر انجام مي‌ شود.

به همين دليل است كه گازها زودتر از مايعات و مايعات زودتر از مواد جامد آتش مي‌ گيرند.

در حريق ساختمان‌ هاي مسكوني، آتش در اتاق‌ هاي بسته با ملايمت شروع مي‌ شود و بعد از مدتي حرارت به حدي مي‌ رسد كه لوازم موجود به درجه حرارت اشتعال مي‌ رسند و بعد يك ‌مرتبه تمام اتاق شعله‌ ور مي‌ شود.

بعضي موارد، اتفاق مي‌ افتد كه حرارت به اندازه كافي بالا است ولي اكسيژن هوا كافي نيست؛ ‌

در اين صورت دو حادثه رخ مي‌ دهد،‌ يا شعله‌ ور شدن متوقف مي‌ شود يا با باز شدن پنجره و شكستن در، يكباره‌ هوا وارد و ناگهان انفجار رخ مي‌ دهد.

اين اتفاق براي بعضي از مأموران آتش‌ نشاني نيز در هنگام مأموريت اطفا پيش آمده است.

بنابراين اولين قدم براي مهار و اطفاي حريق، ‌قطع ارتباط سه عامل آتش‌ زا و جداسازي مواد سوختني  از ميدان آتش‌ سوزي است.

تحقيقات نشان داده علاوه بر سه عامل فوق‌الذكر، عامل چهارمي نيز در ايجاد آتش‌ سوزي مي‌ تواند دخالت داشته باشد و آن عكس‌ العمل زنجيره‌ اي بين مولكول جسم قابل احتراق و اكسيژن است.

عكس‌ العمل زنجيره‌ اي باعث شكستن و دوباره تركيب شدن مولكول‌ هاي جسم قابل احتراق با اكسيژن محيط مي‌ شود و آتش‌ سوزي به وجود مي‌ آيد.

خود به خود سوزي:

در بعضي مواد هميشه نياز به شعله و جرقه براي آتش گيري نيست بلكه در درجات معين ممكن است آتش گيري انجام و حتي خود به خود سوزي اتفاق افتد. علوفه و كاه خشك در زير آفتاب , فسفر سفيد در هوا

روش هاي عمومي اطفاء حريق
اصولا اگر بتوان يكي از عوامل ايجاد كننده حريق ( حرارت – اكسيژن – مواد سوختني – واكنش هاي زنجيره اي ) را كنترل و محدود نمود و يا قطع كرد حريق مهار خواهد شد.

اگر چه واكنش هاي زنجيره اي لازمه بروز حريق است ولي در درجه اول اهميت نيست.

روش هاي عمومي بر اساس ماهيت حريق به اشكال زير مي باشد:

سرد كردن
خفه كردن
حذف ماده سوختني
كنترل واكنش هاي زنجيره اي
سرد كردن (اطفاء حريق)

يك روش قديمي و متداول و موثر براي كنترل آتش است.

اين عمل عمدتا به وسيله آب انجام مي شود يكي از خواص دي اكسيد كربن نيز سرد كردن آتش مي باشد.

ميزان و روش به كار گيري آب و نيز دي اكسيد كربن در اطفاء حريق اهميت دارد.

و بر حسب نوع كالاي در حال سوختن و عوامل ديگري از جمله ارزش كالا و مقاومت آن و بسياري عوامل ديگر بستگي دارد.

اين روش براي حريق هاي دسته A  مناسب است.

خفه كردن (اطفاء حريق)

خفه كردن پوشاندن روي آتش با موادي است كه مانع رسيدن اكسيژن به محوطه آتش گردد.

اين مواد بايد سنگين تر از هوا بوده يا حالت پوششي داشته باشند در اينجا مي توان از انواع پودر هاي خاموش كننده نام برد.

ضمنا خاك شن و ماسه و پتوي خيس نيز اين كار را مي توانند انجام دهند.

 حذف مواد سوختني (اطفاء حريق)

اين روش در ابتداي بروز حريق امكان پذير بوده و با قطع جريان , جابجا كردن مواد و جدا كردن منابعي كه حريق تا كنون به آن ها نرسيده و كشيدن ديوار هاي حائل و يا خاكريز و همچنين رقيق كردن ماده سوختني مايع را شامل مي شود.

از نمونه هاي بارز در استفاده از اين روش در خاموش كردن آتش مواردي مانند آتش سوزي در جنگل ها است.

كه در آنجا درختاني را كه هنوز آتش سوزي به آنها نرسيده است قطع مي كنند تا از سرايت آتش به نواحي ديگر جلوگيري شود.

كنترل واكنشهاي زنجيره اي (اطفاء حريق)

براي كنترل واكنش هاي زنجيره اي استفاده از برخي تركيبات هالن و جايگزين هاي آن موثر مي باشد.

اين عمل براي كنترل حريق مشكل تر و گرانتر از ساير روش ها است ولي مي تواند به صورت مكمل همراه با روشهاي ديگر براي مواد پر ارزش به كار رود.

راه هاي انتقال و انتشار اطفاء حريق:
پيشروي و گسترش حريق مي تواند از راه هاي مختلف انجام پذيرد كه اين گسترش مي تواند به مكان هاي مجاور و يا بالاتر و حتي پايين تر باشد.

هدايت ( از مواد ملتهب و داغ )  (CONDUCTION)
جابجايي هواي داغ (CONVECTION)
تشعشع (RADIATION)
شعله (FLAME CONTACT)
راه انتقال هدايت بيشتر در جامدات اتفاق مي افتد.

اين روش توسط هدايت ديوارها و فلزات و سطوح ما بين مواد احتراقي كه داراي هدايت هاي مختلف مي باشند صورت مي گيرد.

مقاومت مصالح به هدايت گرما در اين روش اثر قابل توجهي در كنترل حريق دارد.

طبقه بندي آتش
شناخت نوع آتش‌سوزي و مواد سوختني روشي است كه توسط آن مي‌ توان نوع كنترل و مهار آتش‌سوزي را تعيين كرد.

آتش سوزي‌ ها بر اساس نوع مواد سوختني، طبقه‌ بندي مي‌ شوند.

اين طبقه‌ بندي ممكن است در كشور هاي مختلف  متفاوت باشد.

مثلا در آمريكا و ژاپن توسط مراجع رسمي حريق در چهار دسته (A ,B, C D ) و در اروپا و استراليا به هفت دسته (A, B ,C ,D ,E ,F, K ) تقسيم بندي شده اند.

در تقسيم بندي آمريكايي دسته C شامل حريق الكتريكي اما در تقسيم بندي ديگر اين دسته شامل حريق هاي ناشي از گاز است.

دسته  F, K نيز اخيرا به اين تقسيم بندي ها اضافه شده است.

آتش‌ هاي نوع A:

اين نوع حريق از سوختن جامداتي كه پس از سوختن از خود خاكستر به جا مي‌ گذارند، ‌به‌ وجود مي‌ آيند.

آتش‌ سوزي‌ هاي ناشي از كاغذ، چوب،‌ پارچه و پلاستيك و نظاير آن‌ ها از اين دسته هستند.

براي خاموش كردن آتش‌ هاي نوع A بهترين ماده، ‌آب است. مبناي اطفاء آنها بر خنك كردن است.

از وي‍‍‍ژگي هاي اين مواد خاصيت درون سوزي آنها است.

يعني اينكه دماي دروني جسم جامد در حدي است كه مي تواند موجب شعله ور شدن مجدد شود بنابر اين بايد مبناي خاموش كردن اين مواد سرد كردن باشد كه بهترين ماده براي اين كار آب است.

اولين قدم براي مهار و اطفاء حريق، ‌قطع ارتباط سه عامل آتش‌ زا و جداسازي مواد سوختني  از ميدان آتش‌ سوزي است.

آتش‌ ها‌ي نوع B:

حريق ناشي از مايعات قابل اشتعال يا جامداتي كه به راحتي قابليت مايع شدن دارند (عموما مواد نفتي و روغنهاي نباتي ) است.

برخي از اين مواد حلال در آب هستند مانند الكل و استون ليكن استفاده از آب به دلايلي كه در ادامه خواهد آمد به هيچ وجه براي خاموش كردن آنها مناسب نمي باشد.

اطفاء اين حريق عموما مبتني بر خفه كردن حريق است.

در آشپزخانه ها اين نوع مواد از جمله روغن هاي خوراكي وجود دارند.

وقتي ظرف محتوي روغن آتش مي گيرد نبايد آن را زير آب بگيريم زيرا آب باعث افزايش حجمي روغن خواهد شد.

و موجب پاشيده شدن روغن بر روي فرد خواهد شد توجه داشته باشيد.

در اين مواقع بهترين راه حل اين است كه در ابتداي كار با حفظ خونسردي شير گاز را ببنديم و سپس يك تكه پارچه روي ظرف بكشيم يا درب ظرف را ببنديم.

اين كار مهم اما ساده موجب خاموش شدن آتش خواهد شد و هيچ آسيبي نيز متوجه شخص نخواهد شد.

آتش‌ ها‌ي نوع C:

‌آتش‌ هاي ناشي از گاز هاي قابل اشتعال نظير متان و اتان و پروپان و اكسيژن و هيدروژن و.... هستند.

كه با كمترين گرما مشتعل مي شوند و در حجم زياد ايجاد اشتعال مي كنند.

آتش‌ سوزي ناشي از گازهاي قابل اشتعال و انفجار به دليل اهميت، جزء طبقه‌ ديگري از آتش سوزي‌ ها مطرح  هستند.

آن‌ چه در مورد گازها مهم است، مشكلات با ريسك بالاي كنترل و جلوگيري از اشتعال يا انفجار آن‌ ها در زماني است كه در هوا منتشر مي‌ شوند.

اما اگر گاز داخل مخزن باشد و آتش‌ سوزي رخ دهد با عمليات سرد كردن و جا به جايي آن در مراحل اوليه قابل كنترل است.

خطرناك ترين حالت گاز زماني است كه نشط كرده باشد نه زماني كه آتش گرفته باشد.

هنگامي كه كپسول گازي آتش گرفته است در وحله اول با حفظ خونسردي از ناحيه كناره كپسول گاز و نه پشت سوپاپ به سيلندر گاز نزديك مي شويم و شير آن را مي بنديم.

اما هنگامي كه شير گاز در اثر آتش سوزي آسيب ديده يا آب شده باشد هيچگاه نبايد آتش آن را خاموش كنيم.

بلكه بايد سيلندر گاز را به فضاي باز برده و تا تمام شدن گاز درون آن و خاموش شدن آن فقط بدنه آن را به وسيله آب خنك كنيم.

در صورت خاموش كردن گاز در اين حالت خطر نشط را نيز به آن اضافه كرده ايم.

در موارد بحراني كه توسط آتش نشانان انجام مي شود هنگامي كه بايد حتما جلوي خروج گاز گرفته شود ماموران آتشنشاني از قطعات كوچك چوبي مخصوص اين كار استفاده مي كنند.

كه اين قطعات را در داخل خروجي سيلندر گذاشته و با يك ضربه آن را محكم مي كنند تا گاز خارج نشود و بعد اقدامات لازم را انجام مي دهند.

اين نكته نيز ناگفته نماند كه جنس شير گاز از برنج است كه با ضربه جرقه نمي زند و از آتش سوزي احتمالي جلوگيري مي كند.

گازهاي قابل اشتعال دو نوع هستند:
شهري (CNG)
مايع (LPG)
دامنه انفجار در اين نوع گاز ها با هم متفاوت است و بستگي به درصد حجمي از هوا كه از گاز اشباع مي شود نسبت به هواي معمولي موجود در همان هوا و نوع گاز دارد.

دامنه انفجار در گاز شهري يا متان بين 5 تا 15 درصد حجمي و براي گاز مايع بين 1 تا 10 درصد حجمي است يعني كه اين گاز ها و هواي موجود در محيط بايد در اين دامنه قرار بگيرند تا انفجار و آتش سوزي صورت گيرد.

آتش‌ هاي نوع D:

كه آتش‌ هاي ناشي از سوختن فلزات قابل اشتعال(فلزاتي كه سريعا اكسيده مي شوند)نظير سديم،‌ پتاسيم, منيزيم و تيتانيم و... هستند. اين آتش سوزي‌ ها اغلب در صنايع و در پروسه‌ هاي توليدي ايجاد مي‌ شوند.

آتش‌ هاي نوع E، كه ‌آتش‌ هاي ناشي از جريان الكتريسيته هستند. ‌

مانند آتش‌ سوزي‌ ناشي از وسايل برقي كه در اثر اتصالي و ‌اضافه بار و... ايجاد مي‌ شوند.

و عموما در وسايل الكتريكي و الكترونيكي اتفاق مي افتند از اين گروه مي توان سوختن كابل هاي تابلو برق يا وسايل برقي ( درب هاي الكتريكي و ...) و حتي سيستم هاي كامپيوتري را نام برد.

نامگذاري اين دسته نه به خاطر متفاوت بودن نوع ماده سوختني بلكه به خاطر مشخصات وقوع و اهميت و نوع دستگاه ها است كه حريق در آنها رخ مي دهد.

آتش‌ هاي نوع F اين گروه به خاطر اهميتشان به طور مجزا تقسيم بندي گرديده اند و شامل حريق مواد منفجره مي باشد.

به طور كل بهترين روش اطفاء در اين مورد جداسازي در صورت امكان مي باشد.

در غير اين صورت بايد مكان را تخليه كنيم از اين موارد مي توان باروت, TNT و ديناميت را نام برد.

آتش هاي نوع K شامل حريق گياهان خوراكي يا چربيهاي اشباع شده حيواني قابل اشتعال در ظروف يا تجهيزات طبخ صنعتي مي باشد.

در آشپز خانه گرم در كترينگ مي توان در اثر بي احتياطي در پخت و پز و تنظيم شعله گاز شاهد اين گونه حريق ها باشيم.

وسايل و لوازم مبارزه با آتش سوزي
كليه آتش سوزي ها ( به استثناي انفجارات ) در مراحل اوليه كوچك و محدود مي باشند.

و با گذشت زمان گسترش پيدا كرده و با آتش سوزي هاي مهيب و بزرگ به زيانهاي شديد مالي و جاني منتهي مي گردند.

كانون هاي بروز آتش سوزي در همه جا هست و محل و زمان مشخص براي بروز اين گونه آتش سوزي ها وجود ندارد.

آتش سوزي ممكن است در طبقه سي ام يك ساختمان يا زيرزمين يك فروشگاه، در كابين يك هواپيماي مسافربري يا موتور خانه يك كشتي اقيانوس پيما، در يك معدن ذغال سنگ يا قلب يك جنگل وسيع، در دهانه يك چاه نفت يا در برج تفكيك يك پالايشگاه، در يك ساختمان عمومي و يا پانسيون كودكان و غيره به وقوع بپيوندد.

در كليه اين مكان ها نمي توان يك آتش نشان حرفه اي و دستگاه هاي مكانيزه و يا سيستم هاي گران قيمت اطفاء حريق قرار داد.

و آتش سوزي ها در مراحل اوليه به اين گونه دفاع و مبارزه احتياج ندارد.

پس لزوم وسايل دستي آتش نشاني محتوي مواد خاموش كننده مختلف براي نصب و آماده بودن در محل هاي احتمال بروز حريق امري اجتناب ناپذير است.

امروزه صدها كارخانه سازنده در دنيا با نام هاي مختلف و استانداردهاي متفاوت اقدام به ساختن اين وسايل كرده و هر چند گاه نوعي جديدتر با قدرت بيشتر به بازار عرضه مي كنند.

لذا شايسته و بجا است كه اطلاعات فني و نسبتاً دقيقي از انواع كپسول هاي دستي ,مواد شيميايي مصرفي و مكانيزم كار كردن در اختيار علاقمندان قرار داده شود.

لازم به توضيح است كه اينگونه وسايل آتش نشاني هنگامي مي تواند مفيد باشد و جوابگوي احتياجات باشند.

كه از نظر تعداد ، اندازه, نوع مواد شيميايي و محل نصب ، نظر يم متخصص كسب و نسبت به آمادگي آنها براي مواقع اضطراري اطمينان حاصل شده باشد .

دستگاه ها و وسايل دستي اطفاء حريق در انواع مختلف و اندازه هاي متفاوت به منظور مبارزه با آتش سوزي هاي مختلف در مراحل اوليه طراحي و ساخته شده اند دقت كافي به عمل آمده كه از نظر حجم و وزن در حداقل ممكن بوده.

يا به آساني قابل حمل و با سرعت براي مبارزه با آتش سوزي ها قابل استفاده باشد.

به منظور مبارزه با آتش سوزي هاي بزرگ تعدادي از اين كپسول هاي شيميايي در اندازه هاي بزرگتر يافت مي شوند.

به منظور سهولت حمل و نقل روي شاسي هاي مجهز به چرخ نصب شده اند و به آساني مي توان آنها را از محلي به محل ديگر جا به جا كرد.

يا اينكه اين دستگاه ها را با يك وسيله نقليه يدك كرده و به محل منتقل نمود.

اين گونه دستگاه ها معمولاً داراي شيلنگ هاي طويل و كافي بوده كه لزومي براي انتقال دستگاه به نزديك حريق پيش نمي آيد.

و معمولا امتيازات مثبت يا منفي اين وسايل با كپسول هاي دستي مشابه است .

بر اساس شيوه اطفاء حريق و ميزان گسترش حريق و نوع حريق اين تجهيزات فرق مي كند و به دو گروه متحرك و ثابت تقسيم مي شوند.

خود اين دو نوع نيز داراي تقسيم بندي هاي ديگري هستند كه در زير مي بينيد:
تجهيزات متحرك:

وسايل ساده مانند سطل شن و سطل آب و پتوي خيس و پتوي نسوز آتش نشاني
خاموش كننده هاي دستي با حداكثر ظرفيت 14 كيلوگرم
چرخ دار تا ظرفيت 90 كيلو گرم
خاموش كننده هاي بزرگ خودرويي
تجهيزات ثابت :

جعبه اطفاء حريق ( شيلنگ با آب تحت فشار )
شبكه ثابت خاموش كننده مبتني بر آب يا كف يا co2 يا پودر و يا تركيبات هالوژنه
شير هاي برداشت آب آتش نشاني ( ايستاده و دريچه دار )
 خاموش كننده هاي دستي : EXTINGUISHERS
فرا گيرترين وسيله خاموش كننده شامل اين دسته مي باشد.

از آنجا كه اطفاء حريق در لحظات اوليه شروع آتش سوزي براي جلوگيري از صدمات جاني و اقتصادي اهميت بسزايي دارد.

و يك اقدام سريع در امر اطفاء نه تنها مي تواند از توسعه آتش جلوگيري بعمل آورد بلكه با خفه كردن آتش در نطفه ، خسارات ناشي از آنرا به حداقل ميرساند.

براي اين منظور از سالها قبل كارخانجات زيادي در كشورهاي دنيا اقدام به طرح و ساخت وسائل مبارزه با حريق نموده اند كه نمونه اي ازاين نوع وسائل خاموش كننده هاي دستي آتش نشاني مي باشند .

تاريخچه خاموش كننده ها:
در سال 1816ناخدا باي در يارموث اولين خاموش كن دستي را اختراع كرد.
سال 1912 اولين دستگاه كف شيميايي دو گالني در انگلستان ساخته شد.
1935 اولين خاموش كننده دو گالني آب و گاز CO2  به بازار آمد.
سال 1957 خاموش كننده پودري به بازار آمد.
1964 خاموش كننده خودكار به بازار آم.
تعريف خاموش كننده دستي:
خاموش كننده دستي به وسيله اي گفته مي شود كه براي مبارزه با آتش سوزي طراحي و ساخته شده.

و با حد اكثر 14 كيلو وزن يا 14 ليتر ظرفيت مواد خاموش كننده كه فرد براحتي قادر به حمل و استفاده از آن باشد .

از خاموش كننده هاي دستي با توجه به مواد اطفايي داخل آنها مي توان در لحظات اوليه و شروع آتش سوزي و براي حريق هاي كوچك و موضعي استفاده نمود.
براي خاموش كردن آتش از وسايل و تجهيزات مختلفي با توجه به نوع و وسعت و مكان آتش‌سوزي با ظرفيت‌هاي گوناگون استفاده مي‌شود.

تامين فشار در خاموش كننده ها:
براي خارج شدن ماده خاموش كن از خاموش كننده و پرتاب آن به طرف آتش نياز به فشار مي باشد كه اين فشار از راه هاي مختلف به شرح زير تامين مي گردد.

فشار يا گاز حاصل از واكنش دو ماده شيميايي
فشار يك گاز بي اثر( معمولاً CO2  يا N2 )  موجود در محفظه ( كارتريج)
از طريق كمپرس كردن هوا به داخل بدنه و تحت فشار قرار دادن آن
دروني ماده خاموش كن
قدرت پرتاب :
براي اينكه بتوان بدون نزديك شدن زياد به آتش، مواد اطفايي را بر روي آتش پاشيد.

معمولاً در استاندارد ها حداقل متراژي جهت پرتاب خاموش كننده ها در نظر گرفته مي شود.

كه اين فاصله در خاموش كننده ها متغير و از 2 تا 7 متر در نوسان مي باشد.

بطور مثال : در استانداردي براي خاموش كننده محتوي آب وقتي آب را بصورت جت (GET) پرتاب كند 7 متر و وقتي آب را بصورت اسپري ( FOG) پرتاب نمايد حداقل 4 متر در نظر گرفته اند .

درصد تخليه:
ميزان مواد خاموش كننده باقي مانده پس از تخليه در هنگام كار با دستگاه خاموش كننده از اهميت زيادي برخوردار است.

درصد استفاده از مواد درون خاموش كننده يكي از مشخصه هاي مهم هر دستگاه است.

براي خاموش كننده هاي پودري ميزان تخليه مواد حداقل 85 درصد و براي آب و كف و CO2 حداقل 95 درصد پيشنهاد شده است.

زمان تخليه:
بدليل رشد تصاعدي حريق و نياز به تاثير مواد خاموش كننده بر آن سرعت عمل بسيار مهم است.

در جدول زير مدت زمان تخليه مواد اطفايي طبق استاندارد ايران آمده است.

وزن ماده Kg
حد اقل زمان تخليه طبق استاندارد ايران برحسب ثانيه
3-1
8
6-3
10
9-6
10
19-14
10-15
انواع خاموش كننده ها:
همان طور كه آتش داراي طبقه بندي و دسته بندي است براي خاموش كردن آن نيز از خاموش كننده هايي استفاده مي شود كه داراي انواع متفاوتي از لحاظ كاركرد و نوع ماده خاموش كننده و كاربرد هر يك براي آتش به خصوصي است.

خاموش‌ كننده‌ هاي سودا اسيد، يكي از قديمي‌ ترين و معمول‌ ترين دستگاه‌ هاي دستي آتش‌ نشاني است.

كه بيشتر در كارخانجات، ‌منازل و مؤسسات خصوصي و عمومي مورد استفاده قرار مي‌ گيرد.

دو سوم حجم آن را محلول آب و بي‌ كربنات سديم و مقداري اسيد سولفوريك تشكيل مي‌ دهد.

كه به منظور ايجاد نيرو براي خارج كردن آب داخل  خاموش‌ كننده از گاز كربنيكي كه در اثر واكنش شيمايي اسيد با بي‌ كربنات سديم به وجود مي‌ آيد استفاده مي‌ شود.

فرمول واكنش NaH  CO3 + H2SO4…………NaSO4+ 2H2O  + 2CO2 1.

دانستن اين مطلب نيز بسيار حائز اهميت است كه زمان تخليه خاموش كننده ها بسيار كم است.

براي مثال زمان تخليه استاندارد براي...

ادامه مطلب

​